آسانسورهای خودروبر در آپارتمان‌های امروزی

امروزه به دنبال رشد جمعیت شهرنشین، افزایش تعداد و تراکم ساختمان‌ها و همچنین افزایش نسبی شهروندان دارای خودرو، مسئله تامین پارکینگ برای خوروها روز به روز جدی تر می‌شود. در این رابطه تاکنون اقداماتی نظیر احداث پارکینگ‌های طبقاتی سنتی و مکانیزه توسط شهرداری‌ها و یا توسط بخش خصوصی و اختصاص هرچه بیشتر حاشیه خیابان‌ها به محل‌های مجاز برای پارک موقت خودروها با کنترل پارکومتر و ... صورت پذیرفته است. همچنین الزامات تامین پارکینگ توسط شهرداری‌ها هر روز سخت‌گیرانه‌تر می‌شود. با این که اطلاع دقیقی از الزامات تامین پارکینگ در نقاط مختلف شهر تهران در دست نیست، ولی به طور مثال در منطقه سه شهرداری تهران برای احداث هر واحد یا هر یکصد متر مربع از بنا با کاربری مسکونی، اداری و تجاری به ترتیب حداقل یک، دو و سه واحد پارکینگ باید احداث گردد. از طرف دیگر طی دهه گذشته متوسط قیمت یک واحد پارکینگ در برخی مناطق تهران بین پانزده تا بیست برابر افزایش یافته که این به مراتب بالاتر از متوسط نرخ رشد قیمت ساختمان است.

 سازندگان آپارتمان‌ها نیز به منظور تامین هر چه بیشتر فضای پارکینگ، تمایل به افزایش تعداد طبقات در فضای زیرین ساختمان‌ها دارند که این امر، معمولاً با موافقت و حتی استقبال شهرداری‌ها مواجه می‌شود. اما با توجه به این که اکثر آپارتمان‌‌های متداول در زمین‌هایی با متراژ بین 300 تا 500 متر بنا می‌شوند و اختصاص اجباری قسمت عمده‌ای از سطح هر طبقه پارکینگ به سطح شیبدار (رمپ) برای دسترسی و گردش خودروها به طبقات زیرین، راندمان بهره‌برداری طبقات پارکینگ به شدت کاهش یافته و احداث طبقات اضافی پارکینگ را توجیه‌ناپذیر می‌سازد. از طرف دیگر شهرداری تهران مطابق ضوابط سال‌های اخیر، استفاده از آسانسورهای خودروبر به جای رمپ را مجاز ندانسته و اجرای رمپ را الزامی می‌داند. ممنوعیت به کارگیری آسانسور خودروبر به جای رمپ در تهران در شرایطی اعمال می‌شود که این کار در برخی دیگر از شهرها نظیر اصفهان بدون مانع انجام می‌شود.

برای ریشه‌یابی این مسئله لازم است نگاهی به گذشته داشته و ببینیم که چه مسایلی باعث این ممنوعیت شده‌اند. طی سال‌های گذشته فقدان دانش فنی طراحی و نصب آین آسانسورها به همراه فقدان استاندارد ملی و دستورالعمل‌های بازرسی منجر به نصب و راه اندازی تعداد زیادی از آسانسورهای خودروبر بی کیفیت شده‌اند که نارضایتی گسترده کاربران آنها را بدنبال داشته است. علاوه بر نبود الزامات استاندارد و بازرسی برای آسانسورهای خودروبر، پایین‌‌تر بودن ارزش پارکینگ در آن زمان و عوامل اقتصادی را می‌توان اصلی‌ترین دلیل بی توجهی به کیفیت آنها دانست. این آسانسورها فوق‌العاده غیر اصولی و ابتدایی طراحی و اجرا شده به طوری که هم اکنون مکرراً دچار خرابی و نارسایی شده و شرکت‌های آسانسوری با بی‌میلی شدید و دریافت هزینه‌های بالا، نگهداری و تعمیرات آنها را به عهده می‌گیرند. برخی از نارسایی‌های این آسانسورها عبارتند از:

· عدم تعبیه ژنراتور برق اضطراری برای موارد قطع برق

· استفاده از سیستم‌های کششی به جای هیدرولیک (هرچند در صورت طراحی درست، می‌توان از سیستم‌های محرکه کششی نیز برای خودروبرها استفاده کرد، اما اصولاً سیستم‌های هیدرولیک برای آنها مناسب‌تر، مطمئن‌تر و ارزان‌تر هستند.)

· در بسیاری موارد، ابعاد کوچک کابین، همه انواع خودرو با سایزهای مختلف را پوشش نمی‌دهد.

· فقدان درهای اتوماتیک برای طبقات و کابین و همچنین نبود سیستم‌های ایمنی الکترونیکی نظیر سنسور وزن، چشم الکترونیکی و پرده نوری برای اطمینان از بارگیری اتومبیل با وزن مجاز و در محدوده مجاز داخل کابین

· لزوم هدایت آسانسور و باز کردن درهای لولایی توسط شخص ثالث در اکثر آنها

· عدم تعبیه سیستم‌های تهویه مناسب برای خارج کردن دود و گازهای مزاحم از کابین و طبقات

· استفاده از سیستم‌های کنترل و سیگنالینگ متداول برای آسانسورهای مسافربر بجای کنترلرها و سیستم‌های سیگنالینگ مخصوص خودروبرها

هر چند طراحی و اجرای آسانسورهای خودروبر با درنظر گرفتن عوامل فوق الذکر موجب افزایش بسیار زیاد هزینه‌های مواد و اجرای آن ( مثلاً رقمی نزدیک به یکصد میلیون تومان برای یک مورد چهار توقف) می‌گردد، اما با توجه به افزایش قیمت یک واحد پارکینگ در برخی مناطق تهران به رقمی حدود هفتاد میلیون تومان، این هزینه توجیه پذیر به نظر می‌رسد. به هر حال، امید است با همت نهادهای ذیربط نظیر موسسه استاندارد و شرکت‌های بازرسی هرچه زودتر امر تدوین استاندارد و دستورالعمل‌های بازرسی مربوط به آسانسورهای خودرو بر به انجام رسیده و امکان بهره وری بیشتر از فضای زیرین ساختمان‌ها به عنوان پارکینگ فراهم آید.

عباس نیکومنظری