مقدمه:

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به عنوان تنها مرجع رسمی کشور با ماموریت تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی و بین‌المللی، آزمایش و کنترل کیفیت کالاها و تولیدات مشمول استاندارد، فراهم نمودن امکان رقابت با کالاهای مشابه خارجی، انجام تحقیقات جهت افزایش کیفیت تولیدات داخلی و مساعی در بالا بردن کارآئی صنایع و بهبود روش‌های تولید و مصرف و نهایتاً نظارت بر حسن اجرای مقررات استانداردهای تدوین و تصویب شده، می‌باشد.

در پیگیری مباحث مربوط به استاندارد تولید قطعات و ملزومات صنایع آسانسور در داخل کشور، مسائل و مشکلات پیش رو و نهادهای مرتبط، گفتگوئی با آقای مهندس ذوالفقاری، کارشناس مسئول نظارت بر اجرای استاندارد از مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ترتیب داده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد. ضمناً نشریه دنیای آسانسور آماده دریافت و انعکاس نظرات خوانندگان، پژوهشگران، دست اندرکاران و مسئولان صنعت آسانسور و پله‌برقی کشور می‌باشد. 

آقای مهندس با توجه به اهمیت و نقش استانداردها در افزایش کیفیت تولیدات صنعتی و غیر صنعتی، لطفاً در مورد عملکرد یک ساله اخیر مؤسسه استاندارد در ارتباط با صنایع آسانسور و روند اجرائی شدن آن توضیح بفرمایید. 

به نام خدا. عملکرد مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی در رابطه با آسانسور به عقیده بنده، بر دو محور استوار بوده و صورت گرفته است.

محور اول این که مبحث اجرای استاندارد آسانسور به لحاظ گوناگون منحصر و دارای تفاوت‌های اساسی با انواع دیگراستاندارد‌ها می‌باشد.

محور دوم شامل مبحث ایمنی و استاندارد قطعات آسانسور می‌باشد.

در توضیح محور اول باید عرض نمایم از جمله تفاوت‌ها ی اجرای استاندارد آسانسور با انواع دیگر استانداردها، همکاری نهاد شهرداری در دادن پایان‌کار و اعمال شرایط استاندارد و تائید آسانسورهای منصوبه و در قالب همکاری تنگاتنگ، از شهرداری‌ها تقاضا شده است در هنگام مراجعه مالکین ساختمان‌ها جهت اخذ پایان‌کار از ایشان گواهی‌های بازرسی و استاندارد آسانسور مطالبه و اخذ نمایند.

البته لازم به یادآوری است که در برخی شهرهای کشور این مسأله هنوز اجرائی نشده و تلاش می‌شود که پس از استان‌های تهران، اصفهان، خراسان رضوی، تبریز که این موارد مدت‌ها است اجرا می‌شود، در دیگر استان‌های کشورمان نیز بالفعل و اجرائی گردد. و در سال 86 با توجه به پیگیری صورت گرفته توسط اداره کل استانی مؤسسه استاندارد و با توجه به تاکید و فشاری که به شهرداری‌ها انجام گرفت، تصمیم گرفته شد که در استان‌هایی که صنعت ساخت و ساز رونق بیشتر و فعال‌تر داشته و قابل توجه است مسأله استاندارد شدن آسانسورها به مورد اجرا گذاشته شود.

استان‌های فارس، همدان، سمنان، مازندران، خراسان جنوبی، گلستان و استان یزد نیز در آینده نزدیک پس از گشایش دفتر، فعالیت در این زمینه را آغاز خواهد کرد. البته در تلاش هستیم و امیدواریم که در آینده نزدیک دیگر استان‌ها هم در این برنامه ورود و این طرح در کلیه استان‌ها اجرا بشود.

اخیراً نیز طی مکاتباتی که با معاونت عمرانی وزارت کشور صورت گرفته اهمیت مسأله استاندارد و استاندارد آسانسورها تبیین، اعلام و درخواست اجباری شدن اجرای آن را نموده‌ایم و همین طور مسأله بازرسی ادواری مورد تاکید قرار گرفته است و البته با توجه به مبحث آمار سوانح که در ارتباط با آسانسور توسط سازمان آتش‌نشانی اعلام گردیده، لازم به توضیح است که این گونه حوادث غالباً متوجه آسانسورهای منصوبه قدیمی می‌باشد.

با توجه به نقش 50 درصدی شهرداری‌ها در تحقق مقررات استاندارد آسانسورها، به عنوان مجموعه مؤسسه استاندارد صراحتاً درخواست همکاری داشته و اعلام کردیم وقوع حوادث در آسانسورهای فاقد گواهی استاندارد و بازرسی ادواری مسؤولیتی متوجه مؤسسه استاندارد نخواد کرد و همین طور پیگیرانه مکاتباتی صورت گرفت که تسهیلاتی جهت اجرائی شدن مقررات استاندارد برای این استان‌ها در نظر بگیریم، چرا که اجرای آن تضمین ایمنی هموطنان خواهد بود.

و اما درباره محور دوم همان طور که عرض شد، شامل مبحث ایمنی و استاندارد قطعات آسانسور می‌باشد که طبق قوانین استاندارد بایستی گواهی کیفیت و ایمنی و certificeit (گواهی کیفیت و ایمنی) و مهر استاندارد داشته باشند. قطعات وارداتی هم به همین نحو بایستی دارای گواهی‌های معتبر از مبدا باشند.

با تلاش مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و دیگر دست‌اندرکاران صنایع آسانسور ما موفق شدیم در مورد این قطعات آزمایشات لازم را انجام و برای گاورنر 4 مهر استاندارد (چهار شرکت تولیدکننده گاورنر موفق به تولید بهینه و ارتقاء کیفیت شده‌اند) و همان طور که قبلاً اعلام گردیده نمونه‌برداری برای بازرسی ادواری این قطعات و ملزومات آن انجام پذیرد. برای پاراشوت 3 تولیدکننده به دریافت تائیدیه مؤسسه استاندارد نایل شده اند و کلیه کارهای آزمایشگاهی آن انجام گرفته و در انتظار تکمیل پرونده بسر می‌برند و انشااله پس از طی مراحل قانونی گواهی و نشان استاندارد دریافت خواهند کرد.

در مورد قفل در تعداد 2 تولیدکننده (قفل درب لولائی آسانسور) موفق به انجام مراحل آزمایش‌ها و نهایتاً گواهی و نشان استاندارد را دریافت کرده‌اند و در مورد قفل درب اتوماتیک آسانسور نیز مؤسسه استاندارد برای یک شرکت گواهی و نشان استاندارد کیفیت و ایمنی صادر کرده است.

و اما راجع به قطعه ضربه گیر آسانسور با توجه به محدودیت تولیدکننده برای دریافت و اخذ گواهی تاکنون مراجعه‌ای صورت نگرفته است.

البته در بحث و بررسی نمونه برداری و آزمایش قطعات، لازم به توضیح است که جهت اخذ گواهی‌های استاندارد برای هر یک از این قطعات می‌بایستی 3 مرتبه نمونه‌برداری و آزمایش صورت پذیرد و از شرط‌های اخذ کارنامه قبولی موفقیت پیاپی 1 قطعه طی 3 مرحله آزمایش پیش گفته می‌باشد به عبارت دیگر در 3 مرحله نمونه‌برداری و هر 3 مرتبه نمونه‌ها می‌باید در آزمایشات انجام شده امتیاز قبولی را کسب نمایند. به عبارت دیگر اگر از نمونه‌های 3 گانه هر یک از قطعات 1 عدد هم در آزمایش‌ها موفق به کسب امتیاز قبولی نشود به قطعه موردنظر گواهی استاندارد تعلق نخواهد گرفت.

و به طور خلاصه می‌توان اذعان نمود که با توجه به تعدد تولیدکننده‌ها برای قطعات آسانسور به استثناء ضربه گیر، دوران پر التهاب آغاز به تولید و هیجانات ناشی از فراز و فرودهای آن را پشت سر گذاشته‌ایم و در حال حاضر ما برای هر یک از قطعات آسانسور دارای 2 یا 3 تولیدکننده با تولیدات استاندارد شده هستیم. البته منهای ضربه گیر آسانسور که تاکنون نمونه‌ای جهت آزمایش و صدور گواهی استاندارد معرفی و ارائه نگردیده است.

در اینجا لازم به ذکر است که طبق مکاتبات صورت گرفته از طرف اداره استاندارد، در صورت احساس کمبود متخصص توسط شرکت‌های دیگر برای آزمایش و صدور گواهی، این شرکت‌ها می‌توانند انجام امور مربوط به آزمایش‌های مختلف کیفیت و ایمنی را به اداره کل نظارت بر اجرای استاندارد و در صورت اختلاف نظر در مورد نحوه نمونه‌برداری‌ها و دیگر موارد به اداره کل نظارت در اجرای استاندارد که یک شرکت دولتی است واگذار نمایند. در این صورت نمونه‌برداری توسط مؤسسه استاندارد انجام خواهد گرفت و همان طور که قبلاً گفته شد یکی از دلایل این بحث‌ها هم نمونه‌برداری و قبولی پی در پی برای 3 نمونه بوده است. و به عبارت دیگر برای هر قطعه، ‌3 نمونه انتخابی باید پی در پی نمره قبولی دریافت نمایند. و این مستلزم نمونه برداری، نظارت قانونمند و مداوم در جهت ارتقاء کیفیت و در نتیجه ایمنی مصرف کنندگان آسانسور می‌باشد.

و البته در تهران به دلیل تعداد و حجم زیاد تولیدکننده قطعات آسانسور و پله‌برقی و محدودیت امکانات درخواست واگذاری انجام آزمایشات این قطعات و مکاتبات آن نیز صورت گرفته است.

و عزیزان تولیدکننده باید با توجه به دستورالعمل‌ها و راهکارها بایستی در ارتقاء کیفیت تولیدات خود دقت و اهتمام بیشتر مبذول داشته و با رفع نقایص فنی و نسبت به دریافت گواهی استاندارد اقدام نمایند. 

با توجه به نیاز جامعه و صنایع، به طور خلاصه بفرمائید؛ نظام‌مندی استانداردسازی تولیدات داخلی قطعات آسانسور رضایت‌بخش بوده است؟ 

با توجه به بررسی و تحلیل پدیده‌ها و قوانین در ابعاد زمان و شروع آزمایش قطعات آسانسور در دی ماه سال جاری و طی مدت کوتاه و تاثیر آن در ایمنی و کیفیت تولیدات به نظر می‌رسد می‌تواند نمره قبولی دریافت نماید. ضمن این که با گذر از دوران شناخت و آشنایی تولیدکننده‌ها و لزوم رعایت استاندارها و نهادینه کردن آن تأثیرات آن در بلند مدت آشکار خواهد شد.

در اینجا لازم می‌دانم عرض نمایم که نمونه‌برداری‌ها زیر نظر نمایندگان و کارشناسان اداره کل استان تهران صورت گرفته و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه‌ها تحت نظر مدیرکل مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی انجام می‌شود. 

با در نظر گرفتن میزان سرمایه گذاری برای استانداردسازی قطعات آسانسور میزان استقبال از سوی تولیدکننده‌ها چگونه بوده است؟ 

 ابتدا لازم است عرض نمایم که اصولاً با توجه به اهداف تعریف شده برای موئسسه استاندارد و استانداردسازی تولیدات صنایع و از جمله صنعت آسانسور و پله‌برقی کشور، هدف از انجام آن افزایش میزان کیفی محصولات، بالا بردن ضریب ایمنی مصرف کنندگان آسانسور و اصولاً بازدهی و توجیه اقتصادی نبوده است و با عنایت به این مطلب مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی به دنبال سود و انتفاع مادی نبوده و با توجه به محدودیت تولیدکننده این کار فاقد توجیه اقتصادی است. با توجه به این که در تهران و تعداد 5 استان دیگر کشور، مجموعاً تعداد تولیدکننده‌ها بیش از 20 تولیدکننده نیست، پاسخ مشخص و معلوم می‌شود؛ ضمن این که لازم می‌دانم عرض نمایم اصولاً نگاه موئسسه استاندارد نگاه اقتصادی نبوده و آنچه که مد نظر مؤسسه می‌باشد ارتقاء سطح ایمنی، بهبود کیفیت تولیدات، تلاش برای اتخاذ راهکارهای مناسب و در جهت استاندارد نمودن تولیدات همین تعداد اندک تولیدکننده (در مقابل صنایع گازسوز کشورمان که بیش از 15 هزار تولیدکننده قطعات در این صنعت فعال هستند) بوده است و در واقع در مبحث استقلال تولیدکننده‌ها ما شرکت‌های بازرسی را گلوگاه این صنعت می‌دانیم که بایستی قطعات یا دارای CERTIFICATE یا گواهی کیفیت از مبدا و تولیدکننده بوده و یا دارای مهر و نشان استاندارد ملی باشند. 

آقای مهندس به نظر می‌رسد تولیدکننده‌ها در حقیقت باید نسبت به استاندارد کردن محصولات و تولیدات خود تلاش نمایند؛ در غیر این صورت باید نسبت به تعویض نوع فعالیت خود اقدام نمایند. و به عبارت دیگر توفیق و استقلال اجباری است که نسبت به رفع نواقص تولیدات و اجرای دقیق‌تر استاندارد همت نمائیم و تولیدکننده‌ها هم باید دارای تولیدات استاندارد شده بشوند. 

عرض بنده این است که مؤسسه به دنبال کاهش، به حداقل رساندن و حذف شرکت‌های تولیدکننده قطعات غیر استاندارد بوده و در این مسیر گام برمی دارد. 

آقای مهندس در مورد استاندار آسانسورهای هیدرولیکی و سمت و سوی اجرائی آن و استاندارد اجباری قطعات این گونه آسانسورها و این که روند اجرائی آن در چه مرحله‌ای می‌باشد توضیح بفرمایید. 

در مورد مسائل، شرایط و استاندارد آسانسورهای هیدرولیکی و آنچه که از طرف برخی شرکت‌های آسانسوری مطرح گردیده، لازم به یادآوری است که در صنعت آسانسور و صنایع و تجهیزات ساختمان، با توجه به سیستم و مکانیزم آسانسورهای هیدرولیکی، استفاده از آنها افزایش و با اقبال عمومی روبرو بوده است. با توجه به این که در گذشته از این نوع آسانسور غالباً برای حمل بار و خودرو استفاده می‌شده است و در حال حاضر تمایل و اقبال بیشتری برای استفاده از این گونه آسانسورها جهت حمل مسافر به وجود آمده است و البته در مورد نوع استاندارد باید عرض نمایم که استانداردهای کد 6302 و 6303 منحصراً در مورد آسانسورهای هیدرولیک بوده و حتی می‌توان ادعا نمود که این نوع آسانسورها به مراتب غنی‌تر و موثرتر هستند.

با توجه به این که مطرح و اجباری کردن استاندارد، خود یک فرآیند است و بایستی ابتدا در شورایعالی استاندارد مطرح و با توجه به طرح‌های توجیهی، فراوانی استفاده کنندگان از این نوع آسانسورها و مباحثی چون، ایمنی، استاندارد بودن قطعات در نظر گرفته شود و سپس برای اجباری کردن استاندارد برای این نوع آسانسورها اقدام می‌شود و برای این فرآیند، لازم است که با توجه به تعداد استفاده کنندگان از این نوع آسانسور و فراوانی آن، شورا تصمیم اجرائی کردن استاندارد آسانسورهای هیدرولیک را اتخاذ نماید. لازم یه یادآوری است که هم اکنون آسانسورهای هیدرولیک مشمول مقررات استاندارد ملی نیستند.

در ارتباط با اجرائی شدن استاندارد آسانسورهای هیدرولیک و با توجه به آمارها و گزارشات رسیده، فراوانی و افزایش استفاده کنندگان از این نوع آسانسورها، پیشنهاد اجرائی شدن مقررات استاندارد این نوع آسانسورها را در جلسه شورایعالی آسانسور که در سال آینده تشکیل خواهد شد مطرح خواهیم کرد. البته لازم به یادآوری است که اولین جلسه شورای عالی آسانسور در سال 86 برگزار گردیده است. 

آقای مهندس در مورد اجباری شدن نصب و اجرای آسانسور در ساختمان‌های 4 طبقه و کاهش ارتفاع ساختمان‌های دارای آسانسور، معادل 9 متر ارتفاع و استفاده از آسانسورهای هیدرولیک با توجه به ساختار و صرفه اقتصادی این نوع آسانسور و تهیه پیش نویس اجباری شدن این قوانین، اگر مطلبی هست بفرمائید. 

در مورد اجباری شدن نصب آسانسور در ساختمان‌های 4 طبقه و یا معادل 9 متر ارتفاع اطلاع موثقی در دست نیست، اما چند مورد از اجرائی شدن آن در شهرستان کرج مشاهده شده است.با توجه به این که اجرای مقررات استاندارد در همه سطوح صنایع مختلف و از جمله صنعت آسانسور هم در اولویت‌های مؤسسه استاندارد می‌باشد و در صورت اجباری شدن استفاده از آسانسورها برای ساختمان‌های چهار طبقه و 9 متر ارتفاع، با توجه به ویژگی‌های آسانسورهای هیدرولیک این نوع آسانسورها دارای فراوانی استفاده بیشتری خواهند بود، بنابراین مستنداً طبق طرح توجیهی امکان بررسی و تصویب اجرای مقررات استاندارد در مورد آسانسورهای هیدرولیک به مورد اجرا گذارده خواهد شد. البته هم اکنون از تعداد آسانسورهای هیدرولیک منصوبه و مورد استفاده آمار و اطلاع دقیقی در دست نیست. 

درباره اجرای استاندارد، با توجه به مسائل و مشکلاتی که وجود دارد، به خصوص اجرائی کردن مقررات استاندارد در استان‌ها و شهرهایی که این مقررات به مورد اجرا گذارده نشده و همچنین با توجه به وجود نهادهایی که در اجرا و اجرای بهینه موثرند و البته نقش خود به طور کامل ایفا نکرده‌اند؛ و اساساً نحوه اجرای کاراتر و موثرتر مقررات استاندارد توضیح بفرمائید. 

جواب این سوال را می‌شود در 3 بخش بیان کرد.

اولاً: اصولاً اجرایی شدن مقررات استاندارد به نظر بنده دارای 2 قطب است. یکی این که اجرای مقررات استاندارد به دلیل عدم اجرای مقررات ملی ساختمان در برخی سازه و ساختمان‌ها قابل اجرا نیست. و در این گونه موارد ما قادر به نصب و اجرای آسانسور استاندارد نخواهیم بود و استاندارد شروع به اجرا نگردیده است. در مقیاس بزرگ‌تر مثلاً در شهرهای مختلف که هنوز مقررات استاندارد اجرا نشده است، مانند وجود آسانسورهایی که قبل از سال 79 نصب و راه اندازی شده‌اند.

بخش دوم شامل مواردی است که نهادها، مراکز و سازمان‌های دیگری نیز باید مؤسسه استاندارد را همراهی کنند.

در بخش سوم پاسخ شما، با توجه به وجود آسانسورهای منصوبه در قبل از سال 79 در سطح شهرهای مختلف و با عنایت به دستورالعمل توقف اجرای استاندارد در این گونه موارد و در این شهرستان‌ها و استان‌ها به جهت همسان ‌سازی موارد قبل و به دلیل اجرا نشدن مقررات ملی ساختمان می‌باشد.

البته در اینجا لازم به یادآوری است که در برخی استان‌ها به دلیل عدم استفاده گسترده از آسانسور اساساً مؤسسه استاندارد و یا شرکت‌های بازرسی در مورد اجرائی نشدن استاندارد در این گونه موقعیت‌ها با توجه به تعداد کم و اندک آسانسورهای منصوبه نظارت آنچنانی حاکم نیست. همچنین فراوانی نصب آسانسور در استان‌ها یکسان نیست. به عنوان مثال استان کهکیلویه و بویراحمد اصولاً قابل مقایسه با استان خراسان رضوی نیست. تبریز هم همین طور و می‌توان گفت بیش از 65 تا 70% آسانسورهای منصوبه در چند شهر بزرگ کشور در شهرهایی مانند تهران، مشهد، تبریز و اصفهان قرار دارند و مجموعاً تعداد پانزده استان هستند که در آنها اجرای مقررات استاندارد صورت می‌گیرد. البته لازم به اشاره است که اجرای استاندارد آسانسور با اجرای مقررات استاندارد در بخش‌های دیگر کاملاً متفاوت است. 

آقای مهندس ذوالفقاری با توجه به اجرای مقررات استاندارد در مورد آسانسورها در شهر و استان‌های کشورمان، آیا آمار و ارقام مشخصی در مورد آسانسورها نصب شده، حتی به طور تقریبی وجود دارد یا خیر؟ 

مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی آمار آسانسورهایی که توسط 3 شرکت بازرسی کیفیت مورد بازرسی و بازدید قرار گرفته اند را در اختیار دارد و این آمار مربوط به آسانسورهای منصوبه در شهرهای دارای شرکت‌های بازرسی هستند می‌باشد. البته لازم به ذکر است تعداد بازرسی‌های انجام گرفته توسط 3 شرکت بازرسی که از سوی مؤسسه استاندارد تائید صلاحیت شده اند در مقطع زمانی 1/1/86 تا 7/11/86 به طور تقریبی 6800 دستگاه آسانسور بوده است. 

آقای مهندس ذوالفقاری در قالب پیشنهاد عرض می‌کنم؛ آیا به دلیل اجباری بودن اجرای مقررات استاندارد بیمه آسانسور هم باید اجباری باشد یا به عبارت دیگر می‌تواند اجباری بشود؟

مؤسسه استاندارد در تیم‌های تخصصی خود دارای افراد خبره‌ای است که کارهای کارشناسی را انجام می‌دهند و در صورت بروز تعارض، مسائل و موارد در کمیته تخصصی آسانسور مطرح و حل و فصل می‌گردد. البته در نظر است از طریق بیمه مرکزی، تعلق هر گونه خدمات بیمه برای ساختمان‌های دارای آسانسور به ارائه تائیدیه ایمنی و کیفیت از مؤسسه استاندارد و انجام بازرسی ادواری منوط گردد. 

در مورد آمار و ارقام اعلام شده توسط سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی درباره حوادث و سوانح در آسانسورها توضیح بفرمائید. 

به نظر بنده گزارشات و اخبار سازمان آتش‌نشانی با نگاهی جهت‌دار و با سمت و سوئی خاص تنظیم و در آن جوسازی شده و این گزارش‌ها تلویحاً بیان کننده این مسأله هستند که بازرسی کیفیت و اجرای مقررات استاندارد در مورد آسانسورها نه تنها مفید نبوده، بلکه مضر هم بوده است.

به عبارت دیگر سعی در القای این مفهوم شده است که اگر بازرسی آسانسور صورت نمی‌گرفت، شرایط و وضعیت صنایع آسانسور بهتر از این که هست می‌بود. در این گزارشات وجود دیدگاهی با نقطه نظرات خاص کاملاً مشهود است و اصولاً وجود مقررات استاندارد در جهت کاهش سوانح می‌باشد. البته مفهوم سوانح و حوادث کاملاً از هم مجزا هستند، ضمن این که در جهت تأمین ایمنی و اطلاع‌رسانی صادقانه شایسته است با توجه به واقعیت‌ها و عدم تحریک و تشویش اذهان هموطنان گام برداریم. 

آقای مهندس در آخر اگر مطلبی هست بفرمائید. 

از مجله دنیای آسانسور که بانی طرح مباحث جدی در مورد مسائل و مشکلات صنایع آسانسور و پله‌برقی کشورمان بوده و هست و فرصت بیان مطالبی در مورد آسانسور و مقررات استاندارد را در اختیار اینجانب قرار داد تشکر می‌کنم و لازم می‌دانم عرض نمایم که اجرای مقررات استاندارد در حقیقت نظارت بر عرضه و مصرف بهینه بوده است و مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران سعی در ارتقاء سطح فنی – علمی تولید و مصرف کننده‌ها با توجه به بروز رسانی علوم و فنون و مقررات مربوطه دارد. البته لازم به یادآوری است که در مبحث استاندارد آسانسور وضعیت کشورمان از دیگر کشورهای همجوار به لحاظ وجود قوانین و عملکردها بسیار بهتر و موفق‌تر می‌باشد.