مهندسان ساختمان بخوانند - بخش دوم

   نوشته: سیامک جارچی

   مجله دنیای آسانسور - شماره 16-15

شرکت شما می‌تواند
اسپانسر این مقاله باشد.

   کلیه حقوق این مقاله محفوظ بوده، و تنها نقل بخشی از آن با ذکر نام نویسنده مطلب،
   مجله «دنیای آسانسور» و لینک مستقیم آزاد است.

مقدمه

در قسمت قبل بخشی را با عنوان مهندسان ساختمان بخوانند آغاز نمودیم. با امید این که این بخش نظر مخاطبان نشریه را جلب نموده باشد. در این قسمت قصد داریم برخی از آسانسورهای خاص را معرفی کرده و با بررسی لزوم استفاده از آنها به بحث ابعادی در طراحی آنها بپردازیم.

در این‌جا به معرفی سه نوع آسانسور که شامل آسانسورهای پانوراما (نمادار)، آسانسورهای با دو در مقابل و آسانسورهای با دو در مجاور می‌باشد، می‌پردازیم.

1- آسانسورهای پانوراما (نمادار)

امروزه آسانسورهای پانوراما نقش مهمی در زیبایی طراحی معماری ساختمان، ایفا می‌کند که این مسأله مورد توجه بسیاری از مهندسان ساختمان است. برخی موارد استفاده آن عبارتند از:

1. در نمای ساختمان‌های با ارتفاع متوسط (مانند مجتمع‌های تجاری و رستوران‌ها و...)

2. در داخل فروشگاه‌های زنجیره‌ای چند طبقه

3. در داخل ساختمان‌های مسکونی بسیار لوکس تریپلکس و بالاتر

4. در هتل‌ها و مکان‌های لوکس مانند تالارها

5. در سایر ساختمان‌هایی که آسانسور آن در نما در نظر گرفته شده است.

آسانسور پانوراما دارای تنوع بسیار زیادی در زمینه طراحی بوده که نه تنها معمار را در طراحی معماری خود محدود نمی‌نماید، بلکه ایده‌های متنوعی را نیز ارائه می‌کند.

آسانسور پانوراما معمولا با دو سیستم کششی و هیدرولیک نصب می‌گردد که هر کدام در شرایطی مزیت‌هایی بر دیگری دارند.

1-1- آسانسورهای پانوراما با سیستم هیدرولیک

با توجه به این که بررسی سیستم هیدرولیک آسانسور و بحث کاربردی و ابعادی آن در یک شماره به طور کامل انجام خواهد شد، در اینجا صرفا به برخی مزایای آن پرداخته خواهد شد.

اصولا در آسانسورهای پانوراما همواره سعی می‌گردد تا تجهیزات مکانیکی و برقی در معرض دید قرار نگیرند که در سیستم‌های هیدرولیک به دلیل عدم نیاز به سیم بکسل و وزنه تعادل زیبایی بیشتری در آسانسور وجود دارد. بحث در مورد ابعاد آسانسورهای پانوراما را به بخش هیدرولیک موکول خواهیم کرد.

1-2- آسانسورهای پانوراما با سیستم کششی

محدودیت سیستم هیدرولیک در ارتفاع و سرعت، لزوم استفاده از سیستم کششی را در ساختمان‌های بیش از 4 یا 5 طبقه نمایان می‌کند. اگرچه سیستم‌های کششی دارای سیم بکسل و وزنه تعادل هستند ولی با انجام ترفندهایی تجهیزات مکانیکی و برقی، کمتر به چشم می‌آیند.

شکل 1، برخی از فرم‌های قابل اجرا در آسانسورهای نمادار را نشان می‌دهد.

- فضای موردنیاز سیستم آسانسور پانوراما

سوالات شما و پاسخ ما

1- آیا می‌توان آسانسور پانورامایی با مقطع کاملا دایره داشت؟

پاسخ: بله با وجود درهای منحنی و قوسدار به راحتی می‌توان کابینی کاملا گرد داشت. این نوع آسانسور با توجه به توضیحات ارائه شده در سیستم‌های هیدرولیک بسیار زیباتر خواهد بود.

2- آیا آسانسورهای پانوراما در حمل و نقل مسافران در ساختمان نقشی ایفا می‌نمایند؟

پاسخ: اگرچه مسافران از این نوع آسانسور برای بالا و پایین آمدن استفاده می‌نمایند، ولی به طور معمول در تحلیل ترافیک ساختمان ظرفیت جابجایی آسانسورهای پانوراما در محاسبات منظور نمی‌گردد.

3- آیا آسانسورهای پنوراما می‌تواند بدون حفاظ باشد؟

پاسخ: بله، به توضیحات پاورقی استاندارد در این شماره مراجعه نمایید.

2- آسانسورهای با دو در مقابل

آسانسور دارای دو در، آسانسوری است که مسافران از دو ضلع کابین امکان ورود و خروج از آسانسور را دارند این امکان ممکن است مخصوص یک طبقه باشد و یا مسافران در طبقه‌ای از یک سمت وارد و در طبقه دیگر از سمت مقابل خارج شوند.

- کاربرد

1- در برخی ساختمان‌ها طراح در شرایطی قرار می‌گیرد که درهای آسانسور در کلیه طبقات در یک راستا قرار نمی‌گیرند، بلکه به عنوان مثال راستای درها در طبقات بالا در یک سمت ولی در طبقه پارکینگ به علت وجود رمپ در همان راستا، در ضلع دیگری از چاه آسانسور است. در این حالت ممکن است در آسانسور هم در سمت مجاور سایر درها و یا در سمت مقابل سایر درها قرار گیرد.

2- در آسانسورهای بیماربر و یا تخت بر در بیمارستان‌ها ممکن است به دلیل وجود بخش‌های مختلف در طبقات، نیاز به دو ورودی در دو سمت چاه آسانسور باشد به طوری که تخت بیمار از یک سمت وارد و از سمت دیگر به بخشی که لازم است خارج شود.

3- در برخی ساختمان‌ها اختلاف سطح ورودی ساختمان تا اولین واحد یک نیم طبقه است که اگر نخواهیم ساکنان، نیم طبقه را از طریق پله‌ها طی نمایند تا به اولین در آسانسور برسند، می‌توان از دو ورودی برای آسانسور استفاده نمود که یکی در ورودی ساختمان باز شود و سایر درها در مقابل آن و روبروی واحدهای ساختمان باز شوند.

- محاسبه ابعاد چاه

همانطور که عنوان شد، به دلیل وجود درها، در مقابل یکدیگر و با توجه به شکل 2، وزنه تعادل در بغل چاه قرار می‌گیرد که در این حالت 4 فضای تعیین کننده در ابعاد چاه وجود دارد که عبارتند از:

1- فضای موردنیاز برای کابین در عرض و عمق (طبق جداول شماره قبل ابعاد موردنظر را به دست می‌آوریم.)

2- فضای موردنیاز برای ریل‌ها در دو طرف چاه

3- فضای موردنیاز برای هر در، در عرض و عمق

4- فضای موردنیاز برای وزنه تعادل

مثال 1: ابعاد چاه موردنیاز برای یک آسانسور بیماربر با در تلسکوپی به عرض 90 سانتیمتر (شکل 3) را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

(توضیح: ظرفیت آسانسور بیماربر یا برانکاربر 1000 کیلوگرم با کابینی به ابعاد 210 در 110 سانتیمتر مربع، است و ظرفیت آسانسور تخت بر 1600 کیلوگرم با کابینی به ابعاد 240 در 140 سانتیمتر مربع می‌باشد.)

الف- عرض چاه:

همان طور که قبلا گفته شد بر دو اساس قابل محاسبه است که عدد بزرگتر به عنوان عرض چاه انتخاب می‌شود.

عرض چاه بر اساس عرض در تلسکوپی (به عرض A):

Cm175=40+2/90+90+40+2/A+A

عرض چاه بر اساس عرض کابین یعنی 110 سانتیمتر = فضای وزنه تعادل و ریل کابین سمت آن + فضای ریل مقابل وزنه تعادل + w

سانتیمتر 165=35+20+110

بنابراین عرض مورد نیاز 175 سانتیمتر خواهد بود.

ب- عمق چاه:

Cm 270=30× 2+210= (عمق موردنیاز برای در D + 2 (عمق کابین)

حداقل ابعاد چاه موردنیاز معادل (عمق) سانتیمتر 270X سانتیمتر 175 (عرض) خواهد بود.

3- آسانسورهای با دو در مجاور

3-1- کاربرد

تنها مورد استفاده عدم وجود امکان نصب کلیه درها در یک راستا است که پیشنهاد می‌شود طراحان ساختمان از ایجاد چنین شرایطی در طراحی جلوگیری نمایند چراکه اجرای این قبیل آسانسورها منجر به صرف هزینه‌های اضافی می‌گردد. ضمنا پیشنهاد می‌شود قبل از طراحی و یا در حین آن مشاور خود، مشورت نمایید.

محاسبه ابعاد چاه

با توجه به شکل شماره 4، در مورد ابعاد کابین و نحوه قرارگیری ریل‌های آن تفاوت‌هایی با ابعاد در چاه‌های متداول وجود دارد. مطابق شکل 4، مشاهده می‌گردد که کابین آسانسور دارای دو پخ در دو کنج می‌باشد، بنابراین فرم کابین بر اساس استانداردهای متداول نیست و ابعاد آن بر طبق حداقل و حداکثر مساحت مجاز، انتخاب می‌شود.

جدول حداکثر فضای مجاز در شماره قبل ارائه شده است و حال جدول 1، بر اساس حداقل مساحت مجاز ارائه می‌گردد.

تعیین ابعاد چاه را با یک مثال بررسی می‌کنیم.

مثال 2- فرض می‌کنیم می‌خواهیم چاه یک آسانسور 6 نفره با دو در مجاور نیمه اتوماتیک به عرض 80 سانتیمتر را طراحی کنیم.

با توجه به حداقل مساحت مجاز یک کابین 6 نفره یعنی 17/1 مترمربع، مساحت کابین منهای دو پخ (دو مثلث در دو کنج که یک مربع به طول 20 سانتیمتر را به وجود می‌آورد) به عرض 115 سانتیمتر و عمق 115 سانتیمتر خواهد بود:

m² 28/1 = 04/0 – (15/1× 15/1) که در محدوده کابین 6 نفره می‌باشد.

حال به بررسی عرض و عمق چاه می‌پردازیم.

الف- عمق چاه:

استقرار ریل در کنج چاه علاوه بر عرض و عمق موردنیاز در آسانسور از هر طرف حداقل 20 سانتیمتر اضافی را نیاز دارد:

- با توجه به عمق کابین:

Cm165 = (وزنه تعادل) 30+(عمق کابین)115+سانتیمتر 20 برای در

- با توجه به عرض در:

Cm 175=(35+2/80+80)+20 سانتیمتر برای نصب ریل به صورت مورب

بنابراین عمق بزرگتر یعنی 175 سانتیمتر مورد نیاز خواهد بود.

ب- عرض چاه:

با توجه به عرض در دوم (80+2/80+35) = cm175+20 سانتیمتر برای نصب ریل به صورت مورب

بنابراین فضای موردنیاز 175× 175 سانتیمتر مربع خواهد بود.

لازم به توضیح است با وجود توضیحات فوق و روش‌های محاسبه اگرچه سعی شده است فضای کافی و قابل قبول در طراحی چاه‌های خاص توسط مهندسان معمار و طراحان ساختمان در نظر گرفته شود ولی امروزه راه حال‌های دیگری نیز برای اجرای آسانسورهای خاص، در نظر گرفته می‌شود مانند آسانسورهای بدون موتورخانه و آسانسورهای کششی با کابین لیفتراکی که نیاز به نصب ریل‌های مورب را در آسانسورهای دو در مجاور منتفی می‌نماید. همه این راه حل‌ها در کوچکتر شدن فضای موردنیاز سیستم آسانسور کاربرد دارند.

در پایان پیشنهاد می‌گردد در شرایط خاص و حتی شرایط عادی با مشاور آسانسور خود در مورد انواع سیستم‌های موجود مشورت نمایید تا اجرای آسانسور در موعد مقرر به بهترین نحو صورت پذیرد.

پاورقی استاندارد:

چاه در آسانسورهای نمادار:

چاه آسانسور می‌تواند با صفحات بزرگ و شفاف پوشیده شده یا به طور عمده باز باشد.

پوشش چاه:

چاه آسانسور در طبقاتی که ممکن است در دسترس عموم باشد باید دارای پوششی به شرح ذیل باشد:

- این پوشش می‌تواند شیشه‌ای باشد.

ارتفاع دیواره‌ها از سمت ورودی آسانسور حداقل 5/3 متر باشد.

- ارتفاع دیواره‌ها باید از سطح هر دسترسی 5/2 متر باشد به شرطی که فاصله این دیواره‌ها با قطعات متحرک آسانسور حداقل 5/0 متر باشد.

اگر فاصله دیواره با قطعات متحرک از 5/0 متر بیشتر شود؛ ارتفاع دیواره می‌تواند متناسب با این افزایش، کاهش یابد، به طوریکه در فاصله 2 متری، این ارتفاع تا حداقل 1/1 متر مجاز خواهد بود.

- در پایین ترین طبقه یا زیر آن فضایی برای پرسنل سرویس کار تامین شود، به نحوی که بتوانند به قسمت‌های خارجی کابین برای نظافت یا سرویس دسترسی پیدا نمایند و فاصله باز افقی بایستی حداقل 45 سانتیمتر باشد.

آسانسورهای نصب شده در فضای آزاد

در شرایط محیطی غیر عادی که در آن باد شدید، باران، برف یا یخبندان قابل پیش بینی است، باید از استفاده از آسانسور در فضای باز پرهیز نمود، مگر آن که پوشش کامل (Wall Transparent Protective) برای چاه نصب شود. ضمن آن که وجود این آسانسور در محاسبات بار ترافیکی ساختمان نباید منظور شده باشد.